Podążając śladami Jana Husa w Pradze

19.3.18

Podążając śladami Jana Husa w Pradze

"Wszystko polega na tym, żeby człowiek był taki - jaki jest, żeby nie wstydził się chcieć tego, czego chce 

i marzyć o tym, o czym marzy. Ludzie są na ogół niewolnikami konwenansów. 

Ktoś im powiedział, ze powinni być tacy i tacy, i starają się być takimi aż do śmierci, nie wiedząc nawet, 

kim byli i są naprawdę. Nie są wiec nikim i niczym, postępują niejednoznacznie, niejasno, chaotycznie. 

Człowiek przede wszystkim musi mieć odwagę być sobą"

Milan Kundera 

Praga jest przepięknym miastem, które zachwyca każdego dnia zarówno przybyszów jak i rdzennych mieszkańców. Nazywana bywa "miastem o stu wieżach" lub "perłą w cesarskiej koronie Habsburgów". 
Milan Kundera - autor książki "Nieznośna lekkość bytu" uznał ją za najpiękniejsze miejsce na Ziemi, a Johann Goethe - za "najcudowniejszy klejnot w kamiennej koronie świata". 
Czy Praga rzeczywiście zasługuje na te wszystkie peany i słowa uznania płynące z ust znanych oraz mniej znanych osobistości?
Ja, jako osobistość mniej znana:) z całą stanowczością mogę potwierdzić, że Praga jest miastem wyjątkowym, a każdy kto ją odwiedził chociaż raz - zapewne przyzna mi rację.
Przyjeżdżając do stolicy Czech łatwo zrozumieć dlaczego rzuciła urok na pisarzy, polityków oraz specjalistów  UNESCO, którzy wpisali ją na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego.
Historyczne Stare Mesto, skupione wokół Staromestske namesti - Rynku Staromiejskiego, pełne jest cennych zabytków i to właśnie w tej części miasta rozpoczynamy nasze zwiedzanie Pragi. 
Stare Miasto powstało jako osada kupców około XI wieku, a rynek staromiejski był najważniejszym miejscem targowym Czech. Osada bardzo szybko się rozwijała i prawa miejskie otrzymała w 1235 r. od króla Władysława I, a 100 lat później zezwolono na budowę Ratusza Miejskiego, z górującą nad nim gotycką wieżą. Najpiękniejszą ozdobą budynku jest słynny XV-wieczny astronomiczny Orloj, który w czasie naszego pobytu poddany był renowacji. 
Przed tym dziełem sztuki zegarmistrzowskiej gromadzą się tłumy turystów by podziwiać paradę figur, w postaci np: kościotrupa, Żyda, czy Turka, które nieubłaganie przypominają nam o upływającym czasie. Szczerze mówiąc tarcza zegara jest tak skomplikowana, że trudno zorientować się która tak naprawdę jest godzina.

Zdj. internet

Budynki otaczające Rynek Staromiejski w większości są barokowe, ale kryją w sobie ściany i fundamenty starszych - romańskich oraz gotyckich kamienic. Nowe domy budowano na pozostałościach starych. Prawie wszystkie kamienice w południowej części rynku mają nazwy. Pochodzą one na ogół od detali zdobiących ich fasady. 

I tak na przykład mamy: dom pod Kamienną Madonną, Kamiennym Barankiem,  dom pod Łazarzem, Czerwonym Liściem itp. W jednym z tutejszych pałaców mieścił się sklep pasmanteryjny ojca Franza Kafki, a sławny pisarz uczył się w gimnazjum ulokowanym w pozostałej części budynku.

Muszę Wam powiedzieć, że praskie  kamienice zrobiły na mnie ogromne wrażenie wizualne. Śliczne, kolorowe ściany oraz bogato zdobione fasady wyglądają niezwykle dostojnie i atrakcyjnie. Zobaczcie zresztą sami. Niestety pogoda nie za bardzo dopisywała, więc elewacje nie mogą zaprezentować się w swojej pełnej krasie.

Jak wcześniej wspomniałam centralnym punktem Starego Miasta jest Rynek Staromiejski. Ten duży plac był swego czasu sercem handlowej osady, ale stanowi również miejsce symboliczne - jako niemy świadek krwawej historii Czech.

To właśnie tutaj w roku 1437 przeprowadzono pokazową egzekucję husytów. I chociaż dzisiaj  kojarzy nam się głównie z miłym oraz relaksującym pobytem, to w czasach Jana Husa życie mieszkańców Pragi przedstawiało się zdecydowanie mniej kolorowo. Sytuacja ludzi mających lub głoszących inne poglądy, niż te których nauczał kościół katolicki była przesądzona z góry - Stos.

Pragę  chciałam odwiedzić z kilku powodów. Jednym z nich jest  m.in. osoba protestanckiego kaznodziei Jana Husa, którego postać odegrała ogromną rolę w życiu religijnym Czech.  

Na każdym kroku spotykamy miejsca z nim związane. Już na "dzień dobry" wita nas Jego dumna postać górująca nad płytą praskiego rynku. Autorem tego monumentalnego pomnika odsłoniętego w 1915 roku, z okazji 500-lecia męczeńskiej śmierci Husa  był  Ladislav Saloun. 

Monument jest znaczącym symbolem odrodzenia narodowego Czechów. Władze austriackie zabroniły oficjalnego odsłonięcia pomnika, więc prażanie w pięćsetną rocznicę spalenia reformatora urządzili na rynku manifestację patriotyczną, w czasie której pomnik tonął w morzu kwiatów. 

Dzisiaj również nie brakuje w tym miejscu ludzi pochodzących ze wszystkich stron świata,  którzy regularnie przesiadują u stóp kaznodziei.  

Napis na pomniku głosi: "Pravda vitezi" /Prawda zwycięży/". 

Szkoda tylko, że poszukiwanie tej prawdy na przełomie wieków, okupione zostało śmiercią milionów niewinnych istnień ludzkich.

Jan Hus pochodził z ubogiej rodziny i wcześnie został sierotą z powodu śmierci ojca. Pobożna matka, która wychowanie dzieci uważała za najcenniejszą rzecz, starała się przekazać to dziedzictwo synowi. Hus rozpoczął edukację w prowincjonalnej szkole, potem studiował na uniwersytecie w Pradze, gdzie przyznano mu stypendium. Odznaczał się pilnością i szybkimi postępami w nauce, a jego nienaganne życie i uprzejme zachowanie zjednało mu ogólny szacunek. W roku 1396 otrzymał tytuł magistra, a dwa lata później zaczął wykładać na uczelni. W 1400 otrzymał święcenia kapłańskie, a następnie został pierwszym czeskim rektorem uniwersytetu. 
Hus był na początku gorliwym wyznawcą Kościoła rzymskiego i pragnął otrzymywać przyrzeczone przez niego błogosławieństwa. Z polecenia arcybiskupa zajmował się badaniem przypadków cudów. Wkrótce jednak stwierdził, że były one zwykłą  mistyfikacją mającą na celu wzbudzenie respektu przed obliczem przywódców kościoła katolickiego, którzy swoim "owieczkom" głosili naukę o miłosierdziu i skromnym życiu, a sami wiedli żywot rozwiązły oraz chciwy. 
W tym czasie Hus zaznajomił się z pismami Johna Wycliffe'a, którego uważał za szczerego i oddanego chrześcijanina. Już wtedy wstąpił na ścieżkę, która miała doprowadzić go do konfliktu z Rzymem. 
Szczególnie przemawiał do niego postulat Wycliffe'a o ograniczeniu bogactwa duchowieństwa, ponieważ był to poważny problem w Czechach, gdzie aż połowa ziemi należała do Kościoła. Hus uważał za niesprawiedliwość rozrzutny i hulaszczy tryb życia dostojników kościelnych utrzymujących się z wysokich podatków nałożonych głównie na rolników. 
Uważał, że głównym wyznacznikiem i autorytetem  wiary każdego człowieka powinno być Pismo Święte, a nie tradycja Kościoła. Hus pomimo sprzeciwu Rzymu, dążył do głoszenia Słowa Bożego w języku ojczystym. Nieznajomość Biblii była ogromna, a wśród mieszkańców zło panoszyło się  bezkarnie, dlatego ostro sprzeciwiał się takiemu stanowi rzeczy, starając się prowadzić w życie zasady wiary i czystości. 
Hus stworzył własny program reformy Kościoła i obrony czeskich interesów narodowych, zyskując tym samym szeroką popularność wśród mieszczan, chłopstwa i drobnego rycerstwa. 
Do tej pory jest on dla mieszkańców Pragi symbolem  ogromnej wiary oraz odwagi w jej głoszeniu.
Na dwóch przeciwległych krańcach Staromiejskiego Rynku  położone się dwa husyckie kościoły. Jednym z nich /poniżej/  jest Kościół św. Mikołaja, należący do najciekawszych praskich budowli barokowych. W jego wnętrzu szczególną uwagę przyciągają wzrok freski wykonane przez Kosmę Damiana Asama. Przybytek ten uważa się za historyczną siedzibę Czeskiego Kościoła Husyckiego. Obecnie, oprócz husyckich nabożeństw, odbywają się w nim różnorakie koncerty.    

Kostel Panny Marie pred Tynem /Panny Marii pod Tynem/  jest bardzo charakterystyczną świątynią z symetrycznie zarysowanymi wieżami kościoła górującymi nad praskim Rynkiem, ozdobionymi wieloma iglicami oraz złotą figurą Matki Bożej. 

Te wspaniałą trzynawową świątynię wzniesiono w latach 1365-1511 z funduszy mieszczan i szybko stała się ona najważniejszym kościołem husytów. Na szczycie fasady, król Jerzy z Podiebradów kazał umieścić złoty kielich - symbol husytów.  

Po 1621 r. decyzją władz Kościoła katolickiego, kielich przetopiono na figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem. 

Teraz udajemy się w kierunku Kaplicy Betlejemskiej, w której Jan Hus po otrzymaniu święceń kapłańskich został mianowany jej duchownym. 

Zanim tam jednak dotrzemy musimy wrzucić coś na ząb, ponieważ nasze brzuchy dają o sobie coraz bardziej znać. Uwierzcie mi na słowo -  Praga oferuje naprawdę bogate oraz smaczne menu. Wybieramy knajpkę o nazwie "Stare Casy" i rzeczywiście jej klimat oraz wystrój przywodzi na myśl stare, dobre czasy, w postaci m.in. czeskich knedliczków z  pysznym gulaszem.  

Ośrodkiem działalności Husa od 1402 roku stała się Kaplica Betlejemska w Pradze, w której uczniowie propagowali czeskie, a nie jak do tej pory łacińskie nabożeństwa. Wkrótce jego kazania zaczęły przyciągać tłumy i Hus został przywódcą narodowej czeskiej frakcji, domagającej się natychmiastowych reform w Kościele, m.in. zmian liturgicznych, komunii pod dwiema postaciami: chleba i wina, a także powrotu kościoła do surowych i prostych zasad pierwotnego chrześcijaństwa. 

Odrzucając autorytety kościelne - Hus uznał Biblię za jedyne kryterium wiary. Negował zasadność ekskomuniki i absolucji kapłańskiej, tym bardziej, że sytuacja w kościele stała się alarmująca, a rozłam w kościele trwał w najlepsze. Aż trzech papieży walczyło o władzę, napełniając świat chrześcijański konfliktami i przestępstwami. Gdy nie pomogło obrzucanie się klątwami, papieże chwycili za świecką broń. Każdy z nich nabywał oręż i werbował żołnierzy. Do prowadzenia walki potrzebne były oczywiście pieniądze. W tym celu wystawiono na sprzedaż rozmaite dary, urzędy i błogosławieństwa Kościoła. Ludzie publicznie oskarżali rzymskich przywódców o to, że są przyczyną wszelkiego nieszczęścia, które rujnowało chrześcijaństwo.

Hus jawnie wystąpił przeciwko procederowi sprzedawania odpustów na terenie Czech,  przez trzech zwalczających się papieży.  

Arcybiskup praski - Zajic, który początkowo był przychylny Husowi, uległ naciskom frakcji niemieckiej i przestał go popierać, a w roku 1408 zabronił mu wykonywania funkcji kapłańskich oraz odprawiania nabożeństw w Kaplicy Betlejemskiej. 

Wieści z Pragi dotarły do Rzymu i wkrótce wezwano Husa do stawienia się przed papieżem. 

Posłuszeństwo wobec tego rozkazu równało się z niechybną śmiercią, dlatego król i królowa Czech, uniwersytet, szlachta i niektórzy wyżsi urzędnicy wystosowali prośbę do papieża, by pozwolił pozostać Husowi w kraju, a na wezwanie Rzymu odpowiedzieć przez posłów.

Co zrobił papież? Oczywiście zamiast wysłuchać prośby, potępił Husa, a na Pragę rzucił interdykt, czyli zakaz odprawiania obrzędów religijnych na danym terenie, przez grupę ludzi lub konkretną osobę. Obecnie nie istnieje już interdykt zbiorowy, ale w średniowieczu był stosowany nawet wobec całych państw, kiedy ich władca działał wbrew nauce Kościoła katolickiego.

W owym czasie słowo interdykt wywoływało popłoch i przerażenie. Ceremonie połączone z rzucaniem klątwy miały na celu zastraszenie tłumu, który uważał papieża za zastępcę samego Boga na ziemi, posiadającego klucze nieba i piekła, jak również moc wymierzania doczesnych i wiecznych kar.

Ludzie wierzyli, że bramy niebios są zamknięte dla tych, którzy znajdują się pod klątwą i dopóki papieżowi nie spodoba się jej cofnąć, umarli nie mają prawa wstępu do nieba. Na znak tego strasznego nieszczęścia zaprzestano odprawiania nabożeństw, pozamykano kościoły, ślubów udzielano na dziedzińcach klasztornych, a umarłych grzebano na polach bez żadnych ceremonii, gdyż zabroniono chowania ciał w poświęconej ziemi. W ten sposób Rzym oddziaływając na wyobraźnię i zabobony kontrolował ludzkie umysły.

W Pradze powstało wielkie zamieszanie, a część ludności oskarżała Husa o to, że jest przyczyną tego nieszczęścia. Aby uspokoić burzę, reformator wyjechał na jakiś czas do rodzinnej wioski i przez jakiś czas nie mógł głosić kazań w Kaplicy Betlejemskiej.  

W liście do przyjaciela napisał: "Jeżeli usunąłem się spośród was to tylko dlatego, że kierowałem się nauką i przykładem Jezusa. Wyjechałem po to, by źli ludzie nie ściągnęli na siebie wiecznej zguby, a pobożni nie cierpieli z mego powodu. Wycofałem się z obawy, by niebożni kapłani nie zabraniali przez dłuższy czas kazania Słowa Bożego, ale nie opuściłem was, by wyrzec się prawdy, za którą - z Bożą pomocą gotów jestem umrzeć".

Hus nie zaniechał swojej działalności, lecz podróżował po okolicznych wioskach wygłaszając kazania dla ludzi żądnych Słowa Bożego. W ten sposób zarządzenia wydane przez papieża w celu stłumienia ewangelii, dopomogły jedynie jej szerzeniu się. 

"Nie możemy nic bowiem uczynić przeciwko prawdzie, ale dla prawdy"  /2 Kor./ - mawiał Hus.

Kiedy po pewnym czasie niepokój w Pradze ustał, Hus powrócił do Kaplicy Betlejemskiej, aby z jeszcze większą gorliwością i odwagą głosić Słowo Boże. Cieszył się przyjaźnią ze strony królowej i dużej części szlachty. Wielkie rzesze prostego ludu także stanęły po jego stronie. Porównując czyste i wzniosłe nauki oraz świątobliwe życie Husa ze zwyrodniałymi dogmatami Kościoła rzymskiego, a także chciwością i rozpustą, która cechowała duchowieństwo - wielu uważało za honor stanąć przy boku reformatora.

Kaplica Betlejemska zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz jest bardzo skromna i surowa. Zachowały się w niej pamiątki  w postaci listów, które otrzymywał Jan Hus.

W celu naprawienia zła jakie szalało w Europie, postanowiono zwołać sobór powszechny w Konstancji w roku 1414, który na usilne żądanie cesarza niemieckiego Zygmunta Luksemburskiego - zwołał jeden, z trzech aktualnie panujących papieży.

Gdy sobór był zwoływany, istnieli trzej – uważający się za prawowitych – papieże: Benedykt XIII, Grzegorz XII i Jan XXIII. 

Istna parodia.

Kilka lat wcześniej (w 1409) zdecydowana większość biskupów na soborze w Pizie zakwestionowała prawa do tronu "piotrowego" papieży rzymskiego i awiniońskiego, wybierając trzeciego papieża – Jana XXIII – twierdząc przy tym, że rada biskupia ma większe prawa niż tylko jeden biskup,  nawet jeśli jest biskupem Rzymu. Niestety w wyniku tego schizma nasiliła się, gdyż zamiast dwóch, urzędowało trzech papieży.

Z poparciem Zygmunta Luksemburskiego, sobór w Konstancji sugerował wszystkim trzem papieżom abdykację  i opowiadał się za wyborem nowego.

Większość czasu trwania soboru zajęły więc swary na tle politycznym – bardziej usiłowano ułagodzić świeckich władców niż rzeczywiście podjąć reformę Kościoła i jego hierarchii.

Nowością podczas soboru było, że zamiast głosować indywidualnie, biskupi głosowali w blokach narodowych. Stanowiło to odzwierciedlenie waśni leżących u podstawy schizmy drążącej Kościół.

Sytuacja ta jest jawnym dowodem na to, że papież  absolutnie nie może być nieomylny, a jedynym autorytetem w kwestiach religii jest Pismo Święte, co Jan Hus podkreślał na każdym kroku.

Zwołanie soboru w Konstancji nie za bardzo było na rękę antypapieżowi Janowi XXIII, gdyż nie za bardzo umiał pogodzić się z krytyką prałatów, których moralność była tak samo grzeszna jak ogółu duchowieństwa. Nie odważył się jednak sprzeciwić woli króla Zygmunta Luksemburskiego. 

Wezwano więc na sobór kłócących się papieży i głównego propagatora nowych poglądów - Jana Husa. Ci pierwsi ze względu na swoje bezpieczeństwo nie zgłosili się osobiście, lecz przysłali posłów, natomiast Hus został zaopatrzony przez cesarza Zygmunta w glejt zapewniający mu bezpieczeństwo. Gdy przybył do Konstancji, sam papież również gwarantował mu ochronę. Mimo tych zapewnień, w krótkim czasie na zlecenie papieża i kardynałów wtrącono Husa do lochu. 

Perfidia papieża nie przyniosła mu żadnych korzyści, ponieważ wkrótce - Jan XXIII znalazł się w tym samym więzieniu. 

Sobór udowodnił papieżowi takie przestępstwa jak: morderstwo, symonię, cudzołóstwo, marnotrastwo dóbr kościelnych  oraz wiele, wiele  innych grzechów. Mimo licznych przestępstw - papież spędził w więzieniu tylko 3 lata, a wolność kupił za zawrotną sumę 30 tysięcy dukatów!

Papież Marcin V przywrócił mu godność kardynalską i powierzył stanowisko dziekana Kolegium Kardynalskiego. No cóż - ręka rękę myje.

Chociaż papież winny był większych przestępstw niż te, o które Hus oskarżał kapłaństwo, to jednak ten sam sobór, który usunął rzymskiego władcę - przystąpił do zniszczenia reformatora. Uwięzienie Husa wywołało wielkie oburzenie w Czechach. Szlachta skierowała do soboru protest przeciwko pogwałceniu prawa nietykalności, natomiast przedstawiciele kościoła przekonali cesarza, że "nie trzeba dotrzymywać słowa heretykom ani ludziom posądzonym o głoszenie herezji nawet wówczas, gdy posiadają glejt od cesarza i króla". 

W ten sposób wrogowie Husa dopięli swego. Osłabionego chorobą i pobytem w więzieniu reformatora przyprowadzono przed sobór. Kiedy kazano mu podjąć ostateczną decyzję i wyrzec się swoich nauk - Hus odmówił.

Na jednej ze ścian w Kaplicy Betlejemskiej wisi obraz  pędzla Vaclava Brozika "Sąd nad Janem Husem na soborze w Konstancji". 

Powiem Wam, że ciarki przeszły mi po plecach kiedy uświadomiłam sobie bezsilność Jana Husa wobec swoich oprawców. Jestem jednak przekonana, że Bóg nie opuścił go w tamtej krytycznej chwili.

Kiedy wydano wyrok śmierci, rozpoczęła się ceremonia odebrania skazanemu piastowanego urzędu. Biskupi ubrali swego więźnia w kapłańskie szaty, a prałaci wyrzekli następujące  słowa:  

"Teraz twoją duszę oddajemy diabłu".

Hus patrząc w niebo odrzekł :  

"A ja polecam mego ducha w Twoje ręce, Panie Jezu, gdyż Ty mnie zbawiłeś".

Wezwany jeszcze raz do odwołania swych nauk przemówił, zwracając się do zgromadzonych tymi słowami:

"Z jakim obliczem mógłbym spojrzeć w niebo, jak miałbym zwrócić się do tych tłumów ludzi, którym głosiłem ewangelię? 

Nie, ich zbawienie cenię wyżej niż to nędzne ciało, skazane na śmierć".

W związku z tym, że "Kościół katolicki nie przelewał krwi"  Husa oddano w ręce władzy świeckiej  i zaprowadzono na miejsce stracenia. Kiedy przywiązano go do słupa i wszystko było już gotowe do rozpalenia ognia, raz jeszcze wezwano skazańca, aby ratował się odwołując swoje błędy. 

"Jakie błędy mam odwołać? - zapytał Hus. Nie popełniłem żadnych. Wzywam Boga na świadka, że wszystko co pisałem lub kazałem, miało na celu ratowanie ludzi od grzechu i wiecznego potępienia. Dlatego z największą radością przypieczętuję tę prawdę, o której pisałem i którą głosiłem".

 

Kiedy ciało Husa doszczętnie się spaliło - jego prochy zebrano razem z ziemią, na której spoczywały i wrzucono do Renu. Niestety śmierć Husa oraz prześladowanie ludzi wierzących inaczej, to dopiero początek tragicznych wydarzeń, jakie miały rozegrać się w całej średniowiecznej Europie.

Jeśli ktoś z Was chciałby poczytać  o hiszpańskiej Inkwizycji zapraszam  /tutaj/. 

 

Mam cichą nadzieję, że nie usnęliście w trakcie przeglądania mojego dzisiejszego, dosyć przydługiego posta. 

Nie miałam jednak innego wyjścia. Kiedy tylko wróciłam z Pragi od razu wiedziałam, że pisząc o tym cudnym mieście - absolutnie nie mogę pominąć osoby, która wywarła tak ogromny wpływ na życie jej mieszkańców.

Moi Drodzy, niech nadchodzący tydzień
będzie dla Was spokojny oraz radosny:) 
Dziękuję za odwiedziny i wszystkie 
pozostawione komentarze:)

Oprac. na podstawie:
- wikipedia
- książki "Wielki bój" - E. White

Czechy, Praga - październik 2017