Z wizytą u wielkiego mistrza Matejki w Krakowie

1.3.19

Z wizytą u wielkiego mistrza Matejki w Krakowie

"Nie istnieje wielki talent, bez wielkiej siły woli"

H. Balzac

 

Zbierałam się, zbierałam, aż w końcu się zebrałam i dotarłam do Muzeum Jana Matejki, znajdującego się przy ulicy Floriańskiej w Krakowie. Czy zdarza Wam się czasem bagatelizować atrakcje znajdujące się tuż "pod nosem", a  odwiedzać miejsca odległe?
Przyznaję się bez bicia - mnie się to czasem zdarza. Bardzo lubię podróże - zarówno te małe jak i duże, ale często łapię się również na tym, że tak naprawdę mam spore zaległości jeśli chodzi o miasto, w którym przyszłam na ten świat - a mianowicie Kraków. 
Jest w nim tyle różnych atrakcji - i chociaż dużo już widziałam i zwiedziłam, to jednak nadal mam spore zaległości. Może to i dobrze? Przynajmniej ciągle mogę dokonywać nowych odkryć i zapoznawać się z niewyczerpanym repertuarem królewskiego miasta Krakowa:)
Postanowiłam więc odrobić zaległe lekcje i  wpaść z krótką wizytą do domu, w którym przyszedł na świat jeden z najsłynniejszych polskich malarzy - Jan Matejko.
Samochód zostawiamy na parkingu w  zacnym towarzystwie samego króla Jagiełły, a następnie  z Placu Matejki kierujemy się w stronę Bramy Floriańskiej, mijając po drodze Barbakan.

Jan Matejko z całą pewnością nie należał do grupy mężczyzn, na widok których uginały się kobiece kolana:), ale brak urody i seksapilu nadrabiał niezwykłym talentem, a jego twórczość stanowi szczytowe osiągnięcie polskiego malarstwa historycznego. Zamiłowanie do historii zawdzięczał najstarszemu bratu Franciszkowi, który będąc historykiem, popierał jego artystyczne i historyczne zainteresowania. Natomiast ojciec niechętnym okiem spoglądał na malarskie próby Jana. Jego zdaniem nie mogło to zapewnić wystarczających dochodów dorastającemu mężczyźnie. 

Podobna była też opinia Leonarda Serafińskiego, opiekuna rodziny Giebułtowskich - szwagra Teodory, którą pragnął poślubić dwudziestoczteroletni Jan. Jednak prawość charakteru przyszłego zięcia przekonały matkę Teodory. W efekcie pobłogosławiła związek, a wcześniejsze wątpliwości szwagra rozwiała sprzedaż obrazu "Kazanie Skargi" za bardzo wysoką sumę 10 000 złotych reńskich.

21 listopada 1864 r. w krakowskim kościele Karmelitów na Piasku odbył się ślub Jana Matejki z Teodorą Giebułtowską. Młodzi zamieszkali w skromnym mieszkaniu przy ulicy Krupniczej. Przyszła tu na świat czwórka ich dzieci: Tadeusz, Helena, Beata i Jan. 

Z powodu ciasnoty Matejkowie postanowili się przeprowadzić. Marzyli o domku z ogródkiem, jednak na przeszkodzie stanęły opóźnienia w sprzedaży obrazu "Unia Lubelska". Ostatecznie odkupili od rodzeństwa Jana barokową kamienicę przy ulicy Floriańskiej i postanowili ją przebudować, tworząc siedzibę równie piękną jak pałace najszlachetniejszych rodów w Krakowie.

Wejdźmy więc do środka i zobaczmy jakie kryje skarby:)

Portret  rodziny /ojciec Franciszek wraz z trojgiem dzieci/  - Jan namalował w wieku 15 lat

Autoportret namalowany dla córki Heleny - jako prezent na 20 urodziny

Osoba i twórczość Matejki budziły szacunek wśród Polaków, cieszyły się też uznaniem za granicą. Był członkiem wielu towarzystw artystycznych i akademii /w Wiedniu, Berlinie, Paryżu, Rzymie/, doktorem honoris causa Wydziału Filozoficznego UJ. Otrzymał wiele nagród i medali. 

Wyjątkowym wyrazem uznania stała się uroczystość zorganizowana w 1878 r. w krakowskim magistracie mieszczącym się w Pałacu Wielopolskich, podczas której prezydent miasta Mikołaj Zyblikiewicz - w imieniu wszystkich Polaków wręczył artyście "berło, jako symbol panowania w dziedzinie sztuki". 

Był to dowód uznania, jakiego nie otrzymał żaden z polskich artystów. Sława Matejki sprawiła, że zapragnął go poznać sam cesarz austriacki Franciszek Józef I i tak podczas podróży przez Galicję - 2 września 1880 roku złożył wizytę w domu artysty przy ulicy Floriańskiej, co uwiecznił na obrazie Juliusz Kossak.

Oryginalne meble z salonu Matejków. Gościł tutaj  m.in. cesarz Franciszek Józef

Instrumenty muzyczne należące do ojca Jana Matejki - Franciszka

O ile życie zawodowe artysty było pasmem nieustających sukcesów, o tyle w sferze prywatnej bywało naprawdę bardzo różnie - niekoniecznie różowo. A to głównie za sprawą zazdrosnej i bardzo rozrzutnej żony. 
Słowa wypowiedziane przez Luise Rinsera, że "Genialni mężczyźni nie powinni się żenić",  w przypadku Matejki wydają się być w pełni uzasadnione.
Teodora Matejko po urodzeniu swojego pierwszego syna w 1867 roku zapadła na cukrzycę. W kolejnych latach choroba się pogłębiła. Rok 1870 przyniósł kryzys w małżeństwie Matejków, który sprawił, iż rok później Teodora wraz z dziećmi wyjechała do Wiśnicza, gdzie zamieszkała w dworku swojego krewnego. Od 1876 roku rodzina w pełnym już składzie zamieszkała w nowo nabytym majątku Krzesławice.
Kolejny kryzys małżeński nastąpił w roku 1876, kiedy to w tajemnicy przed żoną, Jan Matejko malować zaczął obraz „Kasztelanka”, do którego pozowała Stanisława Serafińska, siostrzenica Teodory. Zazdrość kobiety doprowadziła do zniszczenia obrazu „Portret żony w sukni ślubnej”. 
Suknię ślubną dla żony zaprojektował Jan Matejko, a wykonana została przez bocheńskiego krawca Ryparka. Portret powstał po powrocie pary z podróży poślubnej do Paryża. Teodora bardzo często pozowała mężowi do obrazów, m.in. jako Barbara Radziwiłłówna, czy królowa Bona.  

 

Cukrzyca nie była jedynym problemem zdrowotnym Teodory. Stopniowo w trakcie małżeństwa z Janem uwidaczniały się problemy natury psychicznej, co sprawiło, iż w 1882 roku została zamknięta w Wesołej - w domu dla obłąkanych. Przez długie lata przebywała pod dozorem lekarskim i sądowym, jednak ostatecznie została z niego uwolniona za sprawą szantażu, jakiego dopuściła się na swoim mężu.
Teodora Matejko przeżyła swojego męża o 3 lata. Śmierć Jana w roku 1893 mocno wpłynęła na stan  jej zdrowia - zarówno psychicznego, jak również dały o sobie znać przykre dolegliwości związane z cukrzycą. Zmarła 25 sierpnia 1896 r. w Krakowie. Została pochowana na Cmentarzu Rakowickim obok swojego męża.

Sypialnia zwana też buduarem należała do Teodory.

Teodora Matejko razem z dziećmi

Malowanie historii od wczesnej młodości stanowiło prawdziwą pasję Matejki. Niezrażony niechętną postawą ojca wobec swych artystycznych zainteresowań, w wieku trzynastu lat rozpoczął studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. 
Będąc jednym z najmłodszych studentów malował dużo i chętnie, ucząc się szybciej od innych. Szkołę ukończył z wyróżnieniem i uzyskał stypendium na kontynuację nauki w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium /1858-1859/, jednak myślami ciągle był w kraju. Rozpoczął wtedy obraz "Otrucie królowej Bony". Po powrocie do Krakowa zaplanował stworzenie szeregu obrazów o imponujących rozmiarach, poświęconych najwspanialszym wydarzeniom i postaciom z historii Polski: Unii Lubelskiej, Stefanowi Batoremu, ślubom Jana Kazimierza we Lwowie, Janowi III Sobieskiemu. 
Matejkę fascynowało kilka postaci historycznych, które umieszczał na wielu obrazach. Jedną z nich był Stańczyk - błazen króla Zygmunta I Starego. Malował go wyjątkowo często od lat szkolnych. 
Matejko był bardzo dokładny i dociekliwy. Zanim uznał kompozycję za zadowalającą, rysował dużo ujęć tej samej sceny, a nawet postaci.  
Wykształcony już artysta po wzory dawnej architektury, strojów, czy też rzemiosła artystycznego - sięgał do różnych historycznych źródeł.
To niezmordowane poznawanie zabytków przeszłości uczyniło z niego znawcę, którego chętnie angażowano do prac konserwatorskich i restauracyjnych. 
Powierzano mu wielkie przedsięwzięcia malarskie o skomplikowanych programach  ikonograficznych, na przykład polichromie kościoła Mariackiego w Krakowie oraz Politechniki we Lwowie. 

Kartony do Polichromii Kościoła Mariackiego

Jan Matejko jako miłośnik zabytków Krakowa i ich zagorzały opiekun brał udział w licznych pracach konserwatorskich. Jedną z nich była renowacja grobowca króla Kazimierza Wielkiego w 1869 roku. Będąc świadkiem otwarcia sarkofagu, sporządził szkice szczątków królewskich oraz insygniów władzy.

Zainteresowania przeszłością Jan Matejko rozwijał równolegle z talentem, a jako dojrzały artysta mógł zaspokajać pasję kolekcjonerską gromadząc pokaźne zbiory.

Wiele podróżował, zwiedzał muzea i zabytki, przeprowadzał wnikliwe studia historyczne i etnograficzne, czerpał także z doświadczeń innych kolekcjonerów. Jesienią 1872 roku udał się w podróż na Bliski Wschód. Artysta przebywał w Stambule kilka tygodni, zwiedzając meczety, pałace, targi i uliczki. Przedmioty przywiezione  z tej podróży stanowią interesującą grupę zabytków w jego kolekcji.

Matejko był świadomy wielkiego znaczenia jakie mają dla Polaków jego dzieła. Na autoportrecie zamówionym przez hrabiego Ignacego Milewskiego, tworzącego kolekcję autoportretów polskich malarzy - Matejko przedstawił siebie jako malarza i historiozofa jednocześnie - z paletą i pędzlami spoczywającymi na księgach. Pragnął, by takim właśnie zapamiętały go przyszłe pokolenia.

Jan Matejko stworzył ponad 300 obrazów i około 3000 rysunków. Większość tych dzieł znajduje się w jego domu przy ul. Floriańskiej, a także w Sukiennicach oraz oddziałach krakowskiego Muzeum Narodowego. Pozwalają one zapoznać się z twórczością artysty od dziecięcych prac - po kompozycje z ostatnich lat życia.
Nie zastanawialiście się czasem nad tym,  że jeden /w sumie niezbyt długo/ żyjący człowiek  mógłby obdarować swoim talentem co najmniej kilka, a nawet kilkanaście osób? 
Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku w wieku 55 lat. Zgodnie z życzeniem pochowano go na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Przyczyną przedwczesnej śmierci było pęknięcie wrzodu żołądka. W czasie pogrzebu Matejki bił dzwon Zygmunta, a w ostatniej drodze towarzyszyły mu tysiące krakowian. 
„Módlmy się za ojczyznę. Boże, błogosław dzieci.” – tak brzmiały jedne z ostatnich słów wypowiedziane przez mistrza polskiego malarstwa historycznego.
A teraz najwyższy czas, żebyśmy zapoznali się z niektórymi obrazami tego wspaniałego artysty, które zostały wyeksponowane w domu rodzinnym Jana Matejki przy ul. Floriańskiej.

Portret Marii Maurizio

"Wit Stwosz jako dziecko" - dar J. Matejki dla dr Kopczyńskiego jako honorarium za leczenie

"Otrucie królowej Bony" przez jej osobistego lekarza Antonio z Maceraty

"Wyjście żaków z Krakowa w roku 1549"

"Stańczyk udający ból zębów"

"Zygmunt August i Barbara Radziwiłówna" - obraz namalowany z okazji zaręczyn Jana i Teodory

"Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem"

Jan III Sobieski wręcza kanonikowi list do papieża z widomością o zwycięstwie pod Wiedniem

Carowie Szujscy na sejmie warszawskim

Oryginalne przybory do malowania artysty

Alchemik Sędziwój i król Zygmunt III

Studium leżącego konia

Jeden z listów napisanych przez Matejkę oraz tubki po zużytej farbie

Studium popiersia męskiego

Piękny haftowany parawan z 1874 roku przywieziony ze Lwowa

Po sporej dawce kultury oraz sztuki ruszamy w miasto. W związku z tym, że jest to okres poświąteczny, więc atrakcji w Krakowie nie brakuje. Szczególnie Rynek  obfituje we wszelkiego rodzaju wyroby rękodzielnicze, pamiątki, jadło i napitek - przypominając mieszkańcom oraz przybywającym z całego świata turystom, jak to drzewiej w królewskim mieście bywało:):)

  

Opuszczamy piękny Kraków, a mistrz Matejko spoglądając na nas  z góry - strzeże bram miasta:)

Dziękuję za wszystkie pozostawione komentarze
i życzę Wam udanego weekendu:):)