Z wizytą u Marysi Konopnickiej

9.12.15

Z wizytą u Marysi Konopnickiej

Żarnowiec - wieś położona nad rzeką Jasiołką koło Krosna w województwie podkarpackim. Liczy około 1100 mieszkańców.  

Cicho, spokojnie i bezludnie - jak to na małej wsi bywa. Gdyby nie fakt, 
że przez ostatnie lata swojego życia mieszkała tutaj Maria Konopnicka, pewnie mało kto by tutaj zaglądał. Mieliśmy problem, żeby kogokolwiek zapytać o drogę do muzeum, ponieważ ludzi jak na lekarstwo.

W końcu docieramy na miejsce i razem z przewodnikiem, który był tylko 
i wyłącznie do naszej dyspozycji /mojej i męża/, rozpoczęliśmy zwiedzanie dworku, który pisarka otrzymała w 1903 r. jako dar narodowy z okazji jubileuszu 25-lecia pracy pisarskiej.
Poetka podróżująca wiele lat po Europie, w listach do Elizy Orzeszkowej pisała, że marzy o własnym miejscu na ziemi. Dlatego podjęto myśl o zakupie posiadłości złożonej z kawałka ziemi i dworu.
Dar narodowy był najwyższym wyróżnieniem dla pisarza w czasach zaborów. W historii Polski tylko Henryka Sienkiewicza i Marię Konopnicką spotkał taki zaszczyt.
Dworek w Żarnowcu po śmierci poetki - od 1910 do 1956 r. pozostawał 
w posiadaniu jej rodziny. Przebywały tu córki poetki: Zofia Mickiewiczowa i Laura Pytlińska-aktorka.
W 1956 r. Zofia oraz inni spadkobiercy ofiarowali dworek i park narodowi polskiemu na muzeum biograficzne.
Tablicę pamiątkową Marii Konopnickiej wykonał w roku 1980 Władysław Kandefert. 

8 września 1903 r. Konoponicka wprowadziła się tutaj wraz Marią Dulębianką malarką, felietonistką oraz feministką,  z którą pozostawała w głębokiej przyjaźni, a jak niektórzy twierdzą w związku partnerskim.

Nigdy już nie dowiemy się jak było naprawdę, chociaż pan przewodnik zapytany o ich wzajemne relacje optował raczej za przyjaźnią, niż związkiem lesbijskim.

"W Żarnowcu zachowała się pamięć o niej jako przyjaciółce poetki, która nosiła się po męsku, a Konopnicka nazywała ją Piotrek".
Prof. Czapliński pisze, że życie najbardziej znanych twórców polskich 
XIX i XX wieku jest tak naprawdę nie znane. 
Badacze nurtów gender utrzymują, że przez dwadzieścia lat artystki były partnerkami życiowymi, a wyidealizowany obraz Marii Konopnickiej został utajniony i zakłamany.

Autorka "Roty", dzisiaj uwielbiana przez środowiska kościelne, najprawdopodobniej była osobą nie wierzącą, a na pewno nie praktykującą. Spowodowało to nawet pewne zawirowania, jeśli chodzi o pogrzeb pisarki.

Obydwie panie bardzo dużo podróżowały. W tamtym czasie dwie samotnie podróżujące kobiety to rzecz dość kontrowersyjna i rzadko spotykana. 

Ostatni portret pisarki

Maria Konopnicka 
urodziła się 23 maja 1842 r. w Suwałkach. Będąc w sanatorium Kiselki we Lwowie zmarła tam 8 października 1910 r.
Córka Józefa Wasiłowskiego i Scholastyki 
z Turskich, którzy oprócz Marii mieli jeszcze czworo dzieci.  
Kiedy Maria miała 12 lat zmarła jej matka, 
a wychowaniem dzieci zajął się ojciec - prawnik, znawca i miłośnik literatury. 
Czytał dzieciom Słowackiego, Krasińskiego i Mickiewicza, którego utwory car Aleksander II dopuścił do druku dopiero po jego śmierci. 
W latach 1855-1856 zetknęła się z Elizą Orzeszkową, a ich przyjaźń ugruntowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi przetrwała do końca życia Marii.
W 1862 r. wyszła za mąż za Jarosława Konopnickiego, starszego od niej 
o 12 lat. W czasie pierwszych 10 lat małżeństwa urodziła ośmioro dzieci, dwoje zmarło zaraz po urodzeniu. Wychowanie sześciorga z nich nie przeszkodziło pisarce w samokształceniu. Mąż nie podzielał jej pasji pisarskich, ona natomiast nie chciała być kurą domową na utrzymaniu męża. 
Dzięki pozytywnej recenzji Henryka Sienkiewicza jej poematu "W górach", Koonopnicka uwierzyła w swój talent i w 1876 roku rozstała się z mężem i wraz z dziećmi przeniosła się do Warszawy - co uwieczniła w wierszu "Przed odlotem". Miała pretensje do męża o to, że bardziej interesuje go los chłopów niż własnych dzieci. 
Ludwik Krzywicki nazywał Konopnicką "niewiastą mocno kochliwą". 
Jej nazwisko łączono z wieloma mężczyznami, m.in. o 17 lat młodszym dziennikarzem Janem Gadomskim, czy też filozofem i historykiem  Maksymilianem Gumplowiczem - młodszym od niej o 22 lata. 

Zakochany do szaleństwa w 55-letniej poetce, chciał więcej niż tylko luźnego romansu. 

Gdy 28 listopada 1897 r. bawiąca w Grazu autorka "Roty" odmówiła mu spotkania, zrozpaczony Gumplowicz zastrzelił się na placu przed jej hotelem. W pismach i korespondencji Konopnickiej nie zachowała się żadna wzmianka o tym incydencie. Niewykluczone jest,  że nie przywiązała do tego żadnej uwagi.

Najcięższy grzech jaki zarzucano Konopnickiej to wcześniej wspomniany przeze mnie, gorący związek z Dulębianką, która postrzegana była jako dziwaczka. Nosiła męskie stroje, monokle, surduty, strzygła się na krótko, jeździła konno. Konopnicka wręcz przeciwnie - odmładzała się o wiele lat, lubowała się w sukniach, ozdobach i dodatkach, była niezwykle kobieca. 

Konopnicka postrzegana była jako skandalistka swoich czasów. 
A gdyby żyła dzisiaj? 

No właśnie - to co kiedyś nazywano  skandalem, aktualnie stało się normą.

Muzeum w Żarnowcu gromadzi zbiory z zakresu literatury, rzemiosła artystycznego oraz sztuki.

 

Do najcenniejszych zbiorów należą rękopisy i listy poetki.

Książki, z którymi podróżowała Maria Konopnicka

W dworku urządzono wystawę stałą "Kolekcja darów jubileuszowych", 

na której prezentowane są dyplomy oraz dary społeczeństwa i instytucji, które otrzymała Maria Konopnicka z okazji 25-lecia pracy pisarskiej.

Na biograficzno-literackiej ekspozycji poświęconej twórczości 

M. Konopnickiej pod nazwą "Poleciały pieśni moje" znajdują się oryginalne wydania dzieł poetki z XIX i początku XX wieku, a także kolejne wznowienia oraz wydania współczesne.

Strój poetki

Gabinet - w którym między innymi znajduje się biurko wraz z najciekawszą w Polsce kolekcją stylowych kałamarzy i przyborów do pisania.

W gabinecie znajduje się biblioteczka pisarki, 

nad którą wisi portret jednej z jej córek.

Jadalnia urządzona w stylu secesyjnym. 
Za pięknie pomalowanymi drzwiami znajduje się kuchnia.

Krętymi schodami i wąskim korytarzem maszerujemy na piętro, gdzie znajduje się kuchnia, łazienka oraz dwa pokoje, w których mieszkała i tworzyła Maria Dulębianka. 

Byłam zdziwiona rozmiarem łóżka, którego  długość wynosiła około 150 cm. 

Okazuje się, że malarka była bardzo niska.

W dworku znajduje się największy w Polsce zbiór obrazów Marii Dulębianki, mieszkającej tutaj w latach 1903-1910. 

Łazienka

 Kuchnia wraz z niezbędnymi akcesoriami oraz mój mąż przygotowujący się do gotowania obiadu dla mnie i naszego przewodnika

Nie wiem czy Konopnicka była lesbijką, feministką, aktywistką, ateistką, czy też skandalistką.  Jedno natomiast jest pewne. Była kobietą nietuzinkową, odważną i na miarę swoich czasów bardzo dobrze wykształconą.

Jej teksty wzbudzały kontrowersje, wywoływały polemiki, bywały ostro krytykowane, ale Konopnicka była popularna i czytana przez wszystkich. W jej utworach można odnaleźć śmiałość tematyki, subtelność analizy psychologicznej, bogactwo oryginalnych form narracyjnych, nowatorstwo i wielki kunszt pisarski. A wiersze będące pokłosiem jej pobytu we Włoszech i Francji należą bez wątpienia do najlepszych osiągnięć poezji Konopnickiej.

Stefan Żeromski pisał: 

"Nasze pokolenie ma swojego wieszcza w osobie Konopnickiej".

Kazimierz Kelles-Krauz:

"Maria Konopnicka jest poetką najbardziej społeczną ze wszystkich poetów polskich. Nie przychodzi wtórzyć słowikom ani różą kwitnąć, lecz "z Tobą płakać człowieku" - święcie, zawsze i wszędzie dotrzymuje ona tego ślubu".

I taką ją zapamiętajmy.