Majówka w Pieskowej Skale

6.5.16

Majówka w Pieskowej Skale

Tegoroczną majówkę postanowiliśmy spędzić w naszych rodzinnych stronach, odwiedzając ulubione miejsca i zakątki. Od zawsze patronuję zasadzie, że "Jeśli nie potrafisz zachwycić się miejscem, które znajduje się blisko Ciebie, nie znajdziesz takiego miejsca nawet na końcu świata".
A więc ruszamy do  Pieskowej Skały i odwiedzamy Zamek,  który przez ostatnie dwa lata, ze względu na trwający w nim remont był niedostępny. Ależ ja  się za nim stęskniłam. 
Miejsce to odwiedzam przy każdej nadarzającej się okazji a, że mieszkam blisko więc nie stanowi to dla mnie większego problemu.

O ile w poprzednich latach w czasie weekendów, czy też świąt było tutaj całkiem przyjemnie i spokojnie - teraz niestety na wyciszenie oraz samotne obcowanie z przyrodą nie ma co liczyć.

Nie tylko Pieskowa Skała, ale również Ojców i wszystkie inne okoliczne atrakcje są oblegane na maksa.

Nie wiem, z czego to wynika. Przecież Zamek jak stał kilkadziesiąt lat temu, tak samo stoi teraz, więc skąd biorą się ci wszyscy ludzie i dlaczego dopiero teraz sobie przypomnieli o tych okolicach?

Wiecie co. Kiedyś w Ojcowie byłam świadkiem "porywającej" rozmowy dwóch pań, które z zadowolonymi minami zmierzały w stronę grilla z apetycznie wyglądającymi i pachnącymi pstrągami. W pewnym momencie słyszę:
"Wiesz co Krysiu, gdyby  nie te pyszne pstrągi to nie byłoby tutaj po co przyjeżdżać".
Zamurowało mnie i w pewnym sensie znalazłam odpowiedź na nurtujące mnie pytanie. Oczywiście mam głęboką nadzieję i wiarę w to, że był to pojedynczy incydent. Chociaż idąc dalej i patrząc na oblegane i zastawione stoły, zaczęłam się zastanawiać, czy aby niektórzy ludzie, faktycznie nie traktują zwiedzania Polski pod kątem "Podróży kulinarnych Roberta Makłowicza":).
Ale "nic to" - jak mawiał Michał Wołodyjowski. Zajmijmy się teraz naszą perełką położoną w sercu Doliny Prądnika z której wychodzimy na szczyt zamkowego wzgórza, mijając Maczugę Herkulesa", o której pisałam w poście "Ojcowska Złota Jesień".

Rezydencja w Pieskowej Skale budziła zachwyt wielu pisarzy i poetów końca XVIII wieku, a w następnym stuleciu - romantycznych podróżników.

Z pisemnych relacji, wspomnień czy też utworów literackich dowiadujemy się, że zamek zamieszkany był nawet wówczas, gdy inne warownie na szlaku "Orlich Gniazd" dawno popadły w ruinę. Przyciągał uwagę zarówno wspaniałą architekturą, jak i niezwykle malowniczym położeniem.

Usytuowany na wyniosłej platformie skalnej, zamek góruje nad Doliną Prądnika - wkomponowany w jej piękny krajobraz. Już samo położenie czyniło go niedostępnym. Stroma, pionowa skała z trzech stron - skutecznie zabezpieczała przed największymi nawet zagrożeniami. Jedynie od strony wschodniej - jedynej pozbawionej naturalnych cech obronności, którędy wiodła droga do zamku założono system fortyfikacji i umocnień.

W okresie Średniowiecza Pieskowa Skała była jednym z królewskich zamków strażniczych, które strzegły drogi wiodącej z Krakowa na Śląsk. W zamkach o charakterze militarnym utrzymywano stałą załogę nawet w czasie wolnym od zamieszek i niepokojów. Funkcje mieszkalne zredukowano do niezbędnego minimum na korzyść obronnych.

Gotycki zamek zajmował najbardziej niedostępną, północną platformę skały, zwanej Dorotką. Stała tutaj wysoka, górująca nad okolicą wieża, która pełniła funkcję mieszkalno-strażniczą. Przylegały do niej zabudowania zameczku gotyckiego, tzw. "zamku wyższego". 
"Zamek niższy" usytuowany jest na poziomie obecnego dziedzińca arkadowego /poniżej/ i obejmował zabudowania gospodarcze usytuowane wokół podworca, otoczone murami obronnymi.

Dziedzinie zewnętrzny zamku

Wzdłuż muru znajdują się tablice przedstawiające historię zamku

Przez tę furteczkę wchodzimy do zamkowych ogrodów

Kierujemy się w stronę bramy wejściowej prowadzącej na wewnętrzny dziedziniec zamkowy, a następnie udajemy się do muzeum, w którym znajduje się stała wystawa muzealna w komnatach na I oraz II piętrze.

Pierwsza wzmianka o castrum Peskenstein pochodzi z 1315 r., a więc czasów panowania Władysława Łokietka. W połowie XIV wieku król Kazimierz Wielki przekształcił zamek w budowlę murowaną. 
W 1377 r. Ludwik Węgierski darował zamek w Pieskowej Skale Piotrowi Szafrańcowi z Łuczyc jako zadośćuczynienie za ranę odniesioną w starciu z węgierskimi dworzanami króla /szczerze mówiąc dosyć solidna darowizna/. W 1386 r. Jagiełło potwierdza tę darowiznę jego synowi, także Piotrowi który w wieczyste posiadanie obejmuje zamek w Pieskowej Skale i odtąd już kolejni przedstawiciele tego możnego rodu mieszkają w nim przez dwa stulecia. Przebudowują i przekształcają swoją siedzibę zgodnie z panującą modą, według własnych ambicji i potrzeb. 
Długosz pisze, że byli to ludzie nieprzeciętni, zarówno pozytywnym jak i negatywnym tego słowa znaczeniu.
Podobno Piotr II Szafraniec parał się alchemią i czarną magią. Z kolei Krzysztof Szafraniec trudnił się rozbojem na okolicznych szlakach kupieckich, za co w 1484 r. ogłoszono go banitą, a potem ścięto z rozkazu Kazimierza Jagiellończyka.

W XVI wieku Pieskowa Skała była ośrodkiem "nowinkarstwa" - jej właściciele należeli do elity innowierców, byli zwolennikami i aktywnymi propagatorami nauki Kalwina, a ich siedziba niejednokrotnie dawała "innowiercom" schronienie. 
Ród ten odzyskał jednak zaufanie króla i dobrą sławę na dworze, czego dowodem była godność sekretarza królewskiego, którą Zygmunt I Stary wyróżnił Hieronima Szafrańca. Ten właśnie Hieronim rozpoczął przebudowę zamku. Za wzór najprawdopodobniej posłużyła mu wawelska rezydencja monarchy. Jego dzieło kontynuował Stanisław Szafraniec.
Oprócz zamku przekształconego i wyposażonego w zbytkowne sprzęty, założył w Pieskowej Skale ogrody, stawy i zwierzyńce. Przebudowa zamku, która nadała mu kształt taki, jaki dzisiaj możemy podziwiać rozpoczęła się w latach 1542-1544, a pracowali nad projektem Włoch Mikołaj Castiglione i Polak Gabriel Słoński. Prace trwały do około 1578 roku. 
Zamek z zewnątrz wydaje się być dosyć surowy, ale po przekroczeniu bramy wiodącej na dziedziniec arkadowy to wrażenie zupełnie znika. Dzięki arkadowo-filarowym krużgankom, zamek upodobnił się do włoskich pałaców renesansowych. 

Do roku 1608 Pieskowa Skała pozostawała nieprzerwanie w rękach Szafrańców. Po śmierci ostatniego potomka tego rodu zamek przeszedł na własność Macieja Łubniackiego, a w 1640 r. zamieszkał tu Michał Zebrzydowski - starosta Lanckoroński. 

Niestety mimo solidnych murów obronnych oraz dodatkowych fos - w 1655 r. Pieskowa Skała nie oparła się najazdowi Szwedów, którzy zajęli zamek i w trakcie swojego 2-letniego pobytu znacznie spustoszyli.

Kolejnymi właścicielami byli Wielopolscy, którzy objęli w posiadanie Pieskową Skałę wraz z przyległymi dobrami w XVII wieku. Mimo iż tutaj nie mieszkali tytułowali się "hrabiami na Pieskowej Skale". Hieronim Wielopolski z ogromna pasją oddawał się polowaniu, a także rzemiosłu stolarskiemu. Dzięki jego staraniom odbudowano zamek zniszczony w czasach szwedzkiego potopu, jak również pożaru, który w 1718 r. strawił całą rezydencję. Zamkowe wnętrza urządził w stylu Ludwika XVI. 

Odnowione i upiększone były gotowe na przyjęcie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który w 1787 r. spędził tutaj dwa dni w drodze z Warszawy do Krakowa.

W 1842 r. Pieskową Skałę odkupił od Wielopolskich Jan Mieroszewski - kolekcjoner, polityk, przebywający głównie w Krakowie.

Przechowywał w zamku swoje zbiory, tutaj również gromadził bibliotekę. 

W 1863 r. zamek, będący jedną z twierdz powstańczych i schronieniem oddziału Langiewicza, ucierpiał znaczenie wskutek ostrzału rosyjskiej artylerii. 

W latach 80-tych Mieroszewski kontynuował prace związane z odnowieniem zamku, a po opuszczeniu go przez ostatniego członka z rodu Mieroszewskich, nastąpił kres świetności tej wspaniałej niegdyś rezydencji.

W 1902 r. Krzysztof Mieroszewski wywiózł do Krakowa wszystkie cenniejsze sprzęty i przedmioty. Całkowitemu zrujnowaniu zapobiegła inicjatywa Adolfa Dygasińskiego poprzez wykupienie go z rąk prywatnych i przeznaczenie na pensjonat. Stworzona specjalnie dla sfinalizowania tego projektu spółka, w 1903 r. odkupiła zamek i zaadaptowała jego sale na pomieszczenia letniskowe.

W 1950 r. opiekę nad nim przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki. 

Pod kierunkiem prof. Alfreda Majewskiego podjęto badania architektoniczne, przeprowadzono gruntowną konserwację obiektu, przywracając mu jego renesansowy kształt - taki jaki nadali mu w XVI wieku Szafrańcowie.

Zamek w Pieskowej Skale to najlepiej zachowana rezydencja obronna na terenie Jury Krakowski-Częstochowskiej i jedyna funkcjonująca jako muzeum. Na skutek burzliwych dziejów zamku nie zachowały się tu historyczne wnętrza, a zbiory artystyczne właścicieli uległy rozproszeniu.

Pod koniec lat 60-tych XX wieku w Zamku Królewskim na Wawelu, którego oddział stanowi muzeum w Pieskowej Skale, zapadła decyzja o urządzeniu dużej, stałej wystawy muzealnej w komnatach I oraz II piętra. Ekspozycja, w typie galerii ukazuje na wybranych przykładach przemiany, jakie zachodziły w sztuce europejskiej, począwszy od średniowiecza, aż po wiek XIX.

Nie będę szczegółowo opisywać eksponatów znajdujących się w każdej z sal. Powiem tylko tyle, że zwiedzanie rozpoczynamy na I piętrze od sali Gotyku, następnie jest sala Renesansu, Baroku, późnego Baroku. 

Na drugim piętrze wchodzimy do sali Rokoko, Klasycyzmu, Empiru i Bidermeieru. Potem jest sala Romantyzmu i Realizmu, Historyzmu, Secesji, a na końcu znajduje się mała sala XX-lecia międzywojennego. 

Zapraszam na krótki spacer, który niestety był bardzo emocjonujący, ze względu na wszędobylskie panie pilnujące, które kategorycznie zabraniały fotografować - nawet bez flesza. Były bardzo czujne, ale i tak udało mi się pstryknąć parę fotek. 

Jak to w naszym staropolskim, odwiecznym zwyczaju bywa, zawsze udajemy się do zamkowej restauracji na ciacho i kawę. Kiedy jesteśmy już na samej górze - okazuje się, że nie ma wolnego stolika. Wszystkie są zajęte lub zarezerwowane. Pierwszy raz zdarzyło mi się coś takiego. No ale cóż, majówka ma w końcu swoje prawa.

Nie pozostaje zatem nic innego jak tylko pozachwycać się cudownymi widokami roztaczającymi się z ażurowej loggi widokowej, którą w XVI wieku dobudowali Szafrańce, nawiązując do włoskich willi renesansowych.

Z logii rozpościera się urzekający widok na Dolinę Prądnika, ogrody oraz zewnętrzny dziedziniec zamkowy.

Kiedy jestem w Pieskowej Skale obowiązkowym punktem programu jest spacer piękną, długą aleją znajdującą się poza murami zamku. 

Jako, że jestem kobietą doszczętnie romantyczną, nazwałam ją oczywiście "Aleją Zakochanych". Wiem, że nazwa jest trochę banalna, ale kiedy zobaczyłam ją pierwszy raz, tylko takie określenie przyszło mi do głowy. 

A biorąc pod uwagę historię miłosną, która rozgrywała się w murach tego zamku - okazuje się, że  tak jakoś intuicyjnie wyczułam co w trawie piszczy.

Niestety historia jest tragiczna, a bajka dobrze się nie kończy. 

Dawno, dawno temu  żyła sobie dziewczyna o imieniu Dorotka. Pochodziła ona z rodu Toporczyków. Jak to dawniej z miłością i zamążpójściem bywało - każdy dobrze wie. Chociaż panna całym sercem kochała młodego giermka, wydano ją za mąż za starego Szafrańca - pana na zamku w Dolinie Prądnika.  Serce nie sługa. Chłopak przebrał się za mnicha i w ten sposób dostał się na zamek. Porwał ukochaną i razem uciekli. Niestety kochankowie zostali złapani, a wymierzona kara była bardzo sroga. Chłopak został przywiązany do konia i włóczony po okolicznych, kamienistych drogach - zmarł. 

Dorotka natomiast zamknięta w jednej z baszt zamkowych - skazana na śmierć głodową.

Podobno przez jakiś czas jej ukochany pies wdrapywał się po skale i przynosił resztki jedzenia swojej pani. Baszta w której była więziona nazwano "basztą Dorotki", natomiast zamek nazwano Pieskową Skałą. 

Miejsce zaś, na którym znajdowało się legendarne więzienie stoi  do dzisiaj i nosi nazwę "skała Dorotki".

Tak mówi legenda. A czy jej wierzyć wypada, czy też nie - niech każdy sam sobie odpowie.

Pieskowa Skała - maj 2016